تفاوت انواع شرکت ها در چیست ؟ مطابق با قوانین ایران ، همه شرکت‎ها دارای شخصیت حقوقی می‏‏باشند و به انواع مختلفی تقسیم می‏‏شوند که در هر یک، تقسیم اختیارات و مسئولیت‎ها، سرمایه مورد نیاز، نحوه تصمیم گیری و … عمل تمایز میان آنها می‏‏باشد


مطابق با قوانین ایران، همه شرکت‎ها دارای شخصیت حقوقی می‏‏باشند و به انواع مختلفی تقسیم می‏‏شوند که در هر یک، تقسیم اختیارات و مسئولیت‎ها ، سرمایه مورد نیاز، نحوه تصمیم گیری و … عمل تمایز میان آنها می‏‏باشد و تفاوت انواع شرکت ها را آشکار میکند. از این نظر باید گفت مطابق با ماده ۲۰ قانون تجارت، شرکتهای تجاری به ۷ نوع طبقه بندی می‏‏شوند که عبارتند از :

 
شرکت سهامی
شرکت با مسئولیت محدود
شرکت مختلط غیر سهامی
شرکت تضامنی
شرکت مختلط سهامی
شرکت نسبی
شرکت تعاونی تولید و مصرف


۱- شرکت سهامی

شرکت سهامی، شرکت بازرگانی نیز محسوب می‏‏شود حتی اگر در آن امور بازرگانی صورت نگیرد. در این نوع شرکت‎ها سرمایه میان شرکا تقسیم می‏‏شود و هر یک از شرکا نیز به نسبت سرمایه آورده، در مقابل شرکت مسئولیت دارند. در شرکت سهامی نباید تعداد شرکا کمتر از سه نفر باشد.

شرکت سهامی دو نوع می‏‏باشد. در نوع اول موسس قسمتی از سرمایه شرکت را بواسطه فروش سهام به مردم تامین می‏‏نمایند. به عبارت دیگر سرمایه شرکت از طریق پذیره نویسی کسب می‏‏شود و حداقل ۵۱ درصد سهام آنان از طریق بورس به عموم مردم واگذار شده باشد. این در حالی است که در نوع دوم که همان شرکتهای سهامی خاص هستند، سرمایه شرکت از طریق موسسین تامین می‏‏گردد.

در هنگام تاسیس این نوع شرکت، ذکر واژه «عام» برای شرکتهای سهامی عام و ذکر واژه خاص برای شرکتهای سهامی خاص الزامی است. سرمایه تشکیل این دو نوع شرکت نیز متفاوت می‏‏باشد. برای تشکیل شرکت سهامی خاص وجود حداقل ۱۰۰ هزار تومان و برای شرکتهای سهامی عام، وجود حداقل ۵۰۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است. همچنین در شرکت‎های سهامی خاص، تمامی سهام شرکت در دست سهامداران و اعضای هیئت مدیره است که نام آن‎ها در اساسنامه و مدارک شرکت درج می‏‏شود  و سایرین نیز در صورتی می‏‏توانند از سهام این نوع شرکت برخوردار شوند که با تنظیم صورتجلسه ورود به شرکت و انتقال سهام، بخشی از سهام را از آنِ خود کرده باشند.

 
۲- شرکت با مسئولیت محدود

در این نوع شرکت، دو یا چند نفر برای امور تجارتی شرکت را تشکیل می‏‏دهند که هر یک از شرکا، بدون این که سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد، تنها به میزان سرمایه خود در شرکت، در مقابل بدهی‎ها و دیون شرکت مسئولیت دارند. در زمان تاسیس این نوع شرکت ذکر عبارت «با مسئولیت محدود» الزامی مباشد در غیر این صورت شرکت به تضامنی تغییر می‏‏یابد و در مقابل اشخاص ثالث تابع مقررات شرکت تضامنی می‏‏باشد.

هنگام ذکر این نوع شرکت نباید تنها نام یکی از شرکا ذکر شود. در این صورت شریکی که نام وی ذکر شده، در مقابل اشخاص ثالث مسئولیت دارد. برای تشکیل این نوع شرکت، تمامی سرمایه نقدی تادیه و سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم می‏‏شود. در شرکتنامه نیز باید به صراحت قید شده باشد که سهم الشرکه‎های غیر نقدی هر کدام از شرکا به چه میزان تقویم شده است.

 
۳- شرکت تضامنی

شرکتی که با نام ویژه به منظور امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی شکل می‏‏گیرد، شرکت تضامنی نام دارد که در این نوع شرکت، اگر سرمایه شرکت برای پرداخت دیون و بدهی‎ها کافی نباشد، هر یک از شرکا برای پرداخت تمام قروض شرکت مسئولیت دارند و هر قراردادی که بین شرکا بر خلاف این موضوع منعقد شده باشد، در مقابل اشخاص منتفی است. هنگام بیان اسم شرکت تضامنی، باید عبارت «شرکت تضامنی» و حداقل اسم یک نفر از شرکا قید شود. اگر تعداد شرکا زیاد باشد، باید بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده است عبارتی از قبیل « … و شرکا» و یا « … و برادران» ذکر گردد.

 
۳- شرکت مختلط غیر سهامی

شرکتی که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام شکل می‏‏گیرد، شرکت مختلط غیرسهامی گفته می‏‏شود.

زمانی که شرکت‎های سرمایه ای با شرکت‎های ضمانتی با یکدیگر ترکیب می‏‏شوند، نوع دیگری از شرکت شکل می‏‏گیرد که به آن شرکت مختلط غیر سهامی گفته می‏‏شود. در این نوع شرکت یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک که مسئولیت آن‎ها محدود است، هر دو در شرکت واحدی از سهم برخوردار می‏‏شوند. در اسم شرکت نیز باید عبارت «شرکت مختلط» و حداقل نام یکی از شرکای ضامن قید شود.

این نوع شرکت زمانی ایجاد می‏‏شود که تاجری احتیاج به پول دارد و نمی خواهد اعتبار دریافت کند، بنابراین چند شریک در شرکت خود وارد می‏‏کند، مسئولیت آن‎ها را به میزان سرمایه محدود می‏‏سازد و خود نام تعهدات شرکت را بر عهده می‏‏گیرد.  در شرکت مختلط غیرسهامی، در صورتی که پس از استهلاک سرمایه باز هم چیزی از قروض باقی مانده باشد، شریک یا شرکای ضامن مسئولیت پرداخت آن را بر عهده دارند. به عبارت دیگر، شریک ضامن، مسئولیت تمامی بدهی‎هایی که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود را بر عهده دارد و شرکایی که مسئولیت محدودی به میزان سرمایه دارند، هیچ مسئولیتی نخواهند داشت.

 
این نوع شرکت به دو نوع تقسیم می‏‏شود :

 

         شرکت‎های مختلط سهامی ترکیبی از شرکت تضامنی و شرکت سهامی است که در آن یک یا چند نفر شریک ضامن و دارای سهم الشرکه می‏‏باشند. باقیمانده سرمایه، به سهام مساوی تقسیم می‏‏شود و مسئولیت شرکا تا میزان همان سرمایه ای که در شرکت دارند، می‏باشد.

         شرکت مختلط غیر سهامی که در آن شرکای ضامن با شرکای با مسئولیت محدود هر دو در کنار یکدیگر قرار می‏‏گیرند و شرکای ضامن به طریق شرکت تضامنی و شرکای دیگر به طریق شرکت با مسئولیت محدود، رفتار می‏‏کنند.

 

تفاوت انواع شرکت ها

 
۴- شرکت نسبی

شرکتی که به منظور امور تجاری با نام مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکا به نسبت سرمایه ای است که در شرکت قرار داده اند، شرکت نسبی نام می‏‏گیرد. ذکر عبارت «شرکت نسبی» برای نامگذاری شرکت نسبی ضروری می‏‏باشد. شرکت نسبی  به شرکت مدنی شباهت زیادی دارد چرا که تنها وجه امتیاز آن،  فرض شخصیت حقوقی برای شرکت نسبی می‏‏باشد.

 
۵- شرکت تعاونی

شرکت تعاونی به دو نوع شرکت تعاونی تولیدی و شرکت تعاونی مصرف تقسیم می‏‏شود. بطور کلی شرکت تعاونی میان گرهی از افراد که ممکن است با یکدیگر نسبت فامیلی یا آشنایی داشته باشند، شکل می‏‏گیرد. در این شرکت شرکا سرمایه خود را برای تولید و فروش اشیا یا اجناس به کار می‏‏برند.

 

همچنین میتوانید برای درک بهتر تفاوت انواع شرکت ها به این پست ما در مورد ثبت انواع شرکت مراجعه کنید و مطالب جامع تری بدست آورید

 
تفاوت میان هر یک از شرکتها

۱- چگونگی تصمیم گیری در شرکت‎ها

در هر یک از شرکتهای مذکور نحوه تصمیم گیری متفاوت می‏‏باشد. بطوری که در شرکت‎های تضامنی و نسبی تمام تصمیم گیری‎ها با مشورتی و اتفاق آراء صورت می‏‏گیرد و این در حالی است که در شرکت با مسئولیت محدود تصمیم گیری باید توسط اکثریت و یا حداقل نصف سرمایه انجام شود. در شرکت‎های سهامی نیز صاحبان بیش از نصف سهامی که حق رای دارند باید در تصمیم گیری حضور داشته باشند و در صورتی که در اولین دعوت، حد نصاب مذکور حاصل نشود، مجمع برای بار دوم دعوت و با حضور دارندگان بیش از یک سوم سهامی که حق رای دارند، رسمیت یافته و تصمیم گیری می‏‏شود.

 
۲-حدود اختیارات مدیران شرکت

در شرکت‎های سهامی محدوده مسئولیت و اختیارات مدیران از طریق اساسنامه و یا توافق جداگانه صورت می‏‏گیرد که در هر صورت در مقابل اشخاص ثالث اعتبار ندارد. در شرکتهای تضامنی، نسبی و با مسئولیت محدود، حدود اختیارات مدیران از طریق اساسنامه و توافق جداگانه انجام می‏‏شود اما تحدید در اساسنامه، هم در برابر اشخاص ثالث و هم در رابطه بین خود شرکا دارای اعتبار است.

 
۳- رکن اداره کننده شرکت‎ها

نحوه انتخاب مدیران در شرکت سهامی خاص ابتدا توسط تمامی سهامداران و بعدها توسط مجمع عمومی عادی انجام می‏‏شود که تعداد مدیران نباید کمتر از ۵ نفر باشد. همچنین مدت مدیریت نیز نباید از ۲ سال تجاوز کند. در شرکت سهامی عام، نحوه انتخاب رکن اداره کننده شرکت، ابتدا توسط مجمع عمومی موسس و سپس توسط مجمع عمومی عادی صورت می‏‏گیرد که تعداد مدیران نباید کمتر از ۵ نفر باشد. همچنین مدت مدیریت نباید از ۲ سال تجاوز کند.

در شرکت با مسئولیت محدود، نحوه انتخاب رکن اداره کننده شرکت، مطابق با ماده  ۱۰۶ قانون تجارت صورت می‏‏گیرد که بر این اساس، مدیر شرکت می‏‏تواند از میان اکثریت حداقل نصف سرمایه و یا اکثریت عددی در صورت عدم حصول اکثریت در دفعه اول باشد. تعداد مدیر حداقل یک نفر است و برای آن هم مدت زمان مشخصی در نظر گرفته نشده است.

 
۴- میزان مسئولیت شرکا

میزان مسئولیت شرکا در شرکت تضامنی نامحدود و به صورت مطلق ذکر شده و هر یک از آنها مسئول تمام قروض و بدهی‎های شرکت را بر عهده دارند. مسئولیت شرکا در شرکت با مسئولیت محدود بر اساس میزان سرمایه شریک در شرکت ذکر شده است و در شرکت نسبی، میزان مسئولیت شرکا نامحدود و به نسبت سهم الشرکه شریک به کل سرمایه می باشد. مسئولیت شرکا در شرکت سهامی محدود و به مبلغ اسمی سهام قید شده است.

 
۵- آورده‎های شرکت

حداقل سرمایه برای ثبت شرکت با مسئولیت محدود و سهامی خاص ۱۰۰ هزار تومان می باشد و این در حالی است که در شرکت سهامی خاص، حداقل ۳۵ درصد سرمایه در یکی از شعب بانک‎ها تودیع و گواهی مربوطه ارائه و ۶۵ درصد در تعهد سهامداران می‎باشد. تامین سرمایه در شرکت‎های سهامی عام، با پذیره نویسی عمومی صورت می گیرد.

 
۶- تعداد شرکا

برای تشکیل شرکتهای شرکت تضامنی، شرکت نسبی، شرکت با مسئولیت محدود و شرکت مختلط غیر سهامی، وجود حداقل ۲ شریک الزامی است. وجود حداقل ۳ شریک در شرکت سهامی خاص و شرکت مختلط سهامی ضرورت دارد. وجود حداقل ۵ شریک در  شرکت سهامی عام و برای شرکت تعاونی تولید و مصرف حداقل ۷ شریک در نظر گرفته شده است.

بر اساس ماده ۵۲ ق.ت.، اوراق قرضه عبارت است از: «یک برگه قابل معامله‌ که مطابق با آن مبلغی وام با بهره مشخص را معرفی می‌نماید که تمامی ‌آن یا بخشی از آن باید در موعد یا مواعد معینی استرداد شود.»


بر اساس ماده ۵۲ ق.ت.، اوراق قرضه عبارت است از: «یک برگه قابل معامله‌ که مطابق با آن مبلغی وام با بهره مشخص را معرفی می‌نماید که تمامی ‌آن یا بخشی از آن باید در موعد یا مواعد معینی استرداد شود.»  براساس ماده ۲ قانون تاسیس بورس اوراق بهادار مصوب سال ۱۳۴۵، علاوه بر شرکت‌های سهامی عام، ارگانهای دیگری از قبیل موسسات وابسته به دولت، شهرداری‌ها و خزانه‌داری کل می‌توانند مطابق با قوانین و تشکیلات خود اقدام به صدور اوراق قرضه کنند. براساس قسمت اخیر ماده ۵۲  قانون تجارت، برای ورقه قرضه ممکن است علاوه بر بهره، حقوق دیگری نیز در نظر گرفته می‎شود.

به منظور حفظ و استیفای حقوق دارندگان اوراق قرضه که بواسطه شرکتهای سهامی عام صادر می‌شوند، قانون تجارت حقوقی را به آن‌ها اعطاء نموده که از آن جمله می‎توان به اوراق قرضه ای که قابل تعویض با سهام شرکت هستند، اشاره کرد. در این شرایط و مطابق با ماده۶۳ قانون تجارت، مجمع عمومی فوق العاده باید بنا به گزارش خاص بازرسان شرکت و پیشنهاد هیات مدیره، مقارن اجازه انتشار اوراق قرضه، افزایش سرمایه شرکت را حداقل برابر با مبلغ قرضه تصویب نماید که در این صورت حق رجحان سهامداران شرکت در خرید سهام قابل تعویض با اوراق قرضه خود بخود منتفی می‎شود. این حق به صاحبان اوراق قرضه تعلق دارد که با تعویض اوراق قرضه خود به سهام شرکت در ردیف سهامداران شرکت قرار بگیرند. بر این اساس زمانی که مجمع عمومی فوق العاده شرکت تصمیم بگیرد بصورت اختیاری، سرمایه شرکت را کاهش دهد، صاحبان اوراق قرضه می‌توانند از تاریخ نشر آخرین آگهی شرکت (مربوط به اعلامیه کاهش اختیاری سرمایه شرکت) به دادگاه ذیصلاح مراجعه و نسبت به کاهش اختیاری سرمایه شرکت اعتراض و حقوق خود را استرداد نمایند.

صاحبان اوراق قرضه تنها در حکم طلبکاران شرکت محسوب می‎شوند و نمی‌توانند در اداره امور شرکت دخالت کنند، اما می‎توانند در مقابل خرید اوراق قرضه در مواعدی که تعیین شده است اصل وام و بهره تعیین شده خود را مطالبه نمایند. در صورت قابلیت تبدیل بودن ورقه به سهام شرکت، صاحبان اوراق قرضه مجاز خواهند بود تا بدون توجه به این تبدیل و تعویض، به منظور اخذ اصل و بهره اوراق قرضه، به شرکت مراجعه کنند و سهام شرکت را به تملک خود در آورند. مطابق با قسمت دوم ماده ۶۴ قانون تجارت: «تعویض ورقه قرضه با سهم؛ باید با رضایت دارنده ورقه قرضه انجام شود و در صورت انجام تشریفات قانونی مربوط به تعویض سهام شرکت یا اوراق قرض، صاحبان اوراق قرضه می‎توانند در هر موقع قبل از رسید (اصل و بهره) تحت شرایطی که در اوراق قرضه ذکر شده است، آن ‌را با سهام شرکت مبادله نمایند.»

 
رابطه حقوقی شرکت با صاحبان اوراق قرضه

صدور اوراق قرضه از سوی شرکتهای سهامی عام و رابطه حقوقی شرکت با صاحبان اینگونه اوراق قابل تبیین در چارچوب عقد قرض می‎باشد چرا که مطابق با ماده ۶۵۳ قانون مدنی، مقترض مجاز خواهد بود تا بودجه ملزمی به مقرض وکالت دهد. در مدتی که بدهی وی برجاست، باید مقدار معینی از دارائی مدیون را در هر ماه یا در هر سال بطوری رایگان به خود منتقل نماید. ایرادی که در اینجا وجود دارد اینکه در عقد قرض بهره مصداقی وجود ندارد به این دلیل که مقترض باید مثل مالی را که قرض کرده است را رد نماید حتی اگر قیما ترّقی یا تنزّل نموده باشد.

مطابق با تجویز قسمت آخر ماده ۶۴۸ قانون مدنی، در صورت تعذّر رد مثل، مقترض باید قیمت یوم الرد را پرداخت نماید و اگر ماده ۶۵۳ قانون مدنی را جواز ربح و بهره در نظر بگیریم، مقترض یا همان شرکت، باید تضمینات لازم را به صاحبان اوراق قرضه بدهد و آنها وکالت در انتقال دارایی مدیون را به عنوان اصل و بهره یا فقط بهره طبق مفاد ماده مزبور را بطور مجانی به خود داشته باشند که از نظر تبیین روابط حقوقی شرکت با صاحبان اوراق قرضه و مجوز قانونی، مشکلی پیش نخواهد آمد.

حال سوالی که پیش می‎آید اینکه اگر تضمینات لازم داده نشود و مقدمات مربوط به تنظیم وکالتنامه صورت نگیرد، چه باید کرد؟ آیا می‎توان روابط حقوقی طرفین را طبق عقد مضاربه تبیین کرد؟ در پاسخ باید گفت خیر چرا که مضاربه عقدی‏ است که مطابق با آن، به طرفین معامله اجازه می‎دهد تا با قید این که طرف دیگر تجارت کرده و در سود و زیان آن شریک شوند. در مقابل، صاحبان اوراق قرضه نمی‌تواند به سود یا زیان شرکت چشم داشته باشند و در ازاء وجهی که پرداخت کرده‎اند در موعد یا مواعد تعیین شده، اصل وجه همراه با بهره تعیین شده را دریافت می‎نمایند.